از بین رفتن تعهد اخلاقی با هرزگردی در شبکه‌های اجتماعی

چه پرخاشگری‌ها، رفتارها و نابهنجاری‌هایی طی استفاده بی‌حد و حصر از شبکه‌های اجتماعی دیده شده است؟

گرانمایه‌پور: در میان کاربران فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا یک سری از ناهنجاری‌ها مشترک است که از جمله می‌توان به پرخاشگری و خشونت، بی‌وفایی اینترنتی( افراد متاهلی که وارد این فضا می‌شوند و اقدام به دوست‌یابی می‌کنند و صمیمت و تعهد اخلاقی میان همسران از بین می‌رود به عنوان نمونه در کشور انگلستان در سال ۲۰۱۲ ، علت ۳۰درصد از طلاق‌ها فیس‌بوک عنوان شده است) قماربازی‌های اینترنتی، اعتیاد به اینترنت، وب‌گردی با جنبه منفی که تبدیل به هرزگردی می‌شود و دوست‌یابی مجازی اشاره کرد. دیگر آزاری در شبکه‌های اجتماعی توسط کاربران دیده می‌شود که می‌تواند از آسیب‌های شبکه‌های مجازی از آن یاد کرد.

*چرا ایرانی‌ها در مواجهه با فضای مجازی برخورد افراطی دارند؟

گرانمایه‌پور: سالهاست که بسیاری از جامعه شناسان، روانشناسان، مردم‌شناسان ، کارشناسان و … می‌گویند چرا ایرانی‌ها در مواجهه با فضای مجازی به این حد افراطی آنومی یا بی‌نظمی ایجاد می‌کنند؟ اولین چیزی که باید در خصوص آنومی در جامعه ایرانی گفت این است که باید دید چه نیازها، چه خواسته‌ها و چه مطالباتی در فضای واقعی بی پاسخ مانده است که منجر می‌شود زمانی که ایرانی‌ها وارد فضای مجازی می‌شوند آنقدر دچار دگرگونی شخصیتی و رفتاری شوند.

* پس این امر صحت دارد که ایرانی ها در فضای مجازی دچار دگرگونی رفتاری و شخصیتی می‌شوند؟

گرانمایه‌پور: بله؛ بنده در مطالعات خودم در فضای مجازی مبنی بر اینکه چرا ایرانی‌ها در استفاده از فضای مجازی به این میزان دچار انحرافات عجیب و غریب می‌شوند مطالبات و نیازها را به چند دسته تقسیم کردم که در مرحله نخست مطالبات سیاسی مدنظر قرار گرفت. فضای اینترنت از جنبه سیاسی عمدتا فضای اعتراضی است.صحت این مدعا نیز فیلتر شدن سایت‌ها و دستگیری برخی از افراد است. آنچه که در روزنامه‌‌ها و از طریق تریبون احزاب امکان انعکاس ندارد در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به راحتی عنوان می‌شود.

کسانی که در این فضا بی‌نظمی ایجاد می‌کنند، تصاویر غیراخلاقی می‌فرستند، جک‌های سخیف در خصوص شخصیت‌ها از جمله در خصوص دکتر علی شریعتی عنوان می‌کنند به این دلیل اقدام  به  چنین کاری می‌کنند که هویت آنها مخفی می‌ماند. کاربران آنچیزی را که در فضای واقعی جامعه امکان دسترسی به آن را ندارند در فضای مجازی پیدا می‌کنند. البته این عده قلیل هستند اما کسانی که اینها را لایک می‌کنند تعداد اندکی ندارند.

* چرا شخصیت‌ها در این فضا دچار انحطاط می‌شود؟

گرانمایه‌پور: در فضای مجازی در میان افراد در داخل و خارج از کشور رفتارهایی اشاعه داده می‌شود که این رفتارها تبدیل به سرگرمی می‌شود. من احساس می‌کنم در میان ایرانی‌ها علاقه خاصی به یک جور بی‌نظمی در این فضا وجود دارند.  احساس می‌شود که یک سری از خواسته‌‌ها، احساسات، حس سرکوب شده و نوستالژی در ایرانی‌ها در فضای واقعی سرکوب شده است که در فضای مجازی دنبال آن می‌گردند. در این میان کاربرانی دیده می‌شوند که شغل آزاد دارند اما در صفحات فیس‌بوک خود درج می‌کنند که دکتر و مهندس هستند!

* چرا شاهد بروز چنین شرایطی هستیم ؟ چرا شخصیت‌ها در فضای مجازی متفاوت می‌شود؟

گرانمایه‌پور: این خیلی عجیب است که چرا یک کاسب و یک فردی که دیپلمه است در فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی خود را دکتر و مهندس جلوه می‌دهد باید گفت که نیمه پنهان شخصت در این میان خیلی خوب بروز پیدا می‌کند. ایرانی‌ها از قدیم‌الایام عاشق تجسس بودند و علاقه‌مند هستند که وارد زندگی خصوصی شخصیت‌ها شوند این تجسس ریشه فرهنگی دارد که زمینه آن را فضای مجازی ایجاد کرده است.

*آیا قانونمند کردن فضای مجازی برای ورود و استفاده کاربران امکان‌پذیر خواهد بود؟

گرانمایه‌پور: بله در امریکا قانون انتقام تصویری به تصویب رسید که بر اساس قانون انتقام تصویری، هرکسی که عکس‌های خانوادگی و شخصی افراد را بدون اجازه صاحبان آنها در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی قرار دهد، ۶ ماه تا ۲ سال به زندان محکوم می‌شود که اولین مورد آن در یکی از ایالت‌های آمریکا اجرا شد. در ایران نیز می‌توان تحت پیگرد قرار داد . البته در کشور ما در این باره از قانون مطبوعات استفاده می‌شود.

* آیا آفت‌های شبکه‌های اجتماعی متوجه شما هم شده است؟

گرانمایه‌پور: عادت‌های ایرانی‌ها اگر اصلاح نشود، آموزش‌های لازم به کاربران و مردم داده نشود ناهنجاری‌ها تبدیل به رفتار پذیرفته و هنجار عمومی خواهد شد. یکی از هنجارهایی که کم کم پذیرفته می‌شود این است که کاربران به خود اجازه دهند در درگیری‌ها و نزاع‌ها، جشن‌ها و مهمانی‌ها و … فیلم‌برداری کنند و در شبکه‌های اجتماعی انعکاس دهند. یکی از آفت‌هایی که ما اساتید دانشگاه‌ها با آن مواجه هستیم این است که صدای ما، سر کلاس‌ها بدون اجازه ضبط می‌شود و نمی‌توانیم اعتراضی در این باره داشته باشیم. این اتفاقی در سایه تکنولوژی است.

*آیا سانسور و فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی می‌توان راهگشا باشد؟

گرانمایه‌پور: به هیچ عنوان سانسور و فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی پاسخگو نخواهد بود.

*بر چه اساس ناهنجاری‌ها به ارزش در فضای مجازی تبدیل می‌شود؟

گرانمایه‌پور: یک اصلی در تحقیقات اجتماعی تحت عنوان مشاهده، رصد کردن و مطالعه است. براساس این مشاهدات در گذشته در فضای مجازی عمدتا شاهد اعتراضات سیاسی ایرانی بودیم اما امروز به دلیل استفاده شخصی‌تر و خصوصی تر شدن شبکه‌های اجتماعی به واسطه نصب در تلفن‌‌های همراه، ایرانی‌ها در حال تولید رفتارهای ضد ارزش می‌شوند که این امر در حال تبدیل شدن به هنجار و ارزش است.

زمانی که وارد فضای مجازی می‌شویم می‌بینیم که این شبکه‌ها به سن و جنس افراد هیچگونه نظارتی ندارد و همه نوع اطلاعات در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. دختر و پسر نوجوان با نصب فیلتر شکن روی تلفن همراه، تبلت و …  می‌توانند به هرگونه اطلاعات دسترسی داشته باشد.

*چه میزان آموزش‌ها در خصوص کاربران می‌تواند مثمرثمر واقع شود؟

گرانمایه‌پور: هرزگردی و تولید محتوای غیر اخلاقی در ایرانی‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تبدیل به سرگرمی شده است و این سهل و آسان گرفتن در حال تبدیل شدن به ارزش است. کنترل ، فیلتر و نظارت به هیچ عنوان دردی را دوا نمی‌کند. در فضای مجازی اخلاق نسبی است و هیچ کسی را نمی‌توان وادار کرد که به ارزش‌ها احترام بگذارند مگر اینکه آموزش‌های لازم به آنها داده شود.

*آیا در ایران نیز استفاده بی حد و حصر از شبکه‌های اجتماعی منجر به افزایش آمار طلاق شده است؟

گرانمایه‌پور: متاسفانه آماری در این باره در کشور تهیه نشده است اما باید گفت هرچه آمارها را مخفیانه نگه داریم آسیب‌ها بیشتر می‌شود پیشنهاد من این است تا این آسیب‌ها به عمق مدارس رسوخ نکرده و در نهاد خانواده خود را جای نداده است اطلاعات را در اختیار محققان و کارشناسان قرار دهند. و اگر تحقیقی در این باره انجام نشده است مطالعه درباره آن را در اختیار دانشگاه‌ها قرار دهند.

ساده‌ترین چیزی که فضای مجازی به عنوان چالش مطرح می‌شود این است که زمانی‌که وارد جشن‌ها‌، عروسی، اتوبوس، مترو و میهمانی‌ها می‌شویم، همه افراد سرشان در گوشی‌های تلفن همراه خود است این باعث شده است که بسیاری از اتفاقات رخ دهد و حتی دیده می‌شود که پدر و مادر خانواده دوعدد تلفن همراه در اختیار دارند.

* برخی از مردم از شبکه های اجتماعی برای ضربه به جامعه استفاده می‌کنند چه خلایی در مردم ایران است که به این سمت و سو کشیده می‌شوند؟

گرانمایه‌پور: در فضای اجتماعی واقعی، رفتاری تحت عنوان وندالیسم وجود دارد. وندال به افرادی گفته می‌شود که روی خودروها خط می‌کشند، شیشه‌های ایستگاه‌های اتوبوس را می‌شکنند و در استادیوم‌ها صندلی‌ها را تخریب می‌کنند و به طور کلی رفتارهای ضد اجتماعی دارند که این افراد امروز به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیدا کرده‌اند. افراد زمانی که وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شوند از هر موضوعی داستان عجیب و غریب می‌سازند.

* آیا شایعه پراکنی‌ها در این فضا توسط وندال‌ها رخ می‌دهد؟

گرانمایه پور: حدود ۴۰ سال است که گفته می‌شود در ایران زلزله می‌آید. بله این واقعیتی است اما زمان آن معلوم نیست، اینکه این امر دستمایه التهاب قرار گیرد برمی‌گردد به شخصیت عجیب و غریب برخی از افراد که به آنها واندال‌های فضای مجازی گفته می‌شود. این افراد در خصوص تشیع پیکر مرحوم مرتضی پاشایی رخ داد نیز اقدام به شایعه‌پراکنی کردند